به گزارش گروه بین‌الملل نفت‌خبر از گاردین، شیشه پنجره خانه‌های کنار جاده و خیابان از صبح تا شب می‌لرزد، این‌بار نه از انفجار که از ‏تردد ‏چشمگیر کامیون‌های حامل تجهیزات حفاری و اتوبوس‌های حامل کارگران نفتی خارجی در ‏جاده ‏دوبانده بنی‌منصور که به‌سوی بصره و بغداد می‌رود‎.‎

منطقه «بنی‌منصور» در شمال شرق بصره را نمکزارهای وسیعی دربرگرفته، درختان خرمای پراکنده با لایه‌ای از شن زردرنگ پوشیده شده است. در این منطقه بیش از ۱۰ چاه نفت و تأسیسات پمپاژ وجود دارد. خط لوله‌های انتقال نفت همچون ماری بی‌خط و خال روی زمین و از میان روستاها پیچ و تاب می‌خورند. ده‌ها دکل حفاری  نیز در جنوب عراق در حال فعالیت هستند.

عراق یکی از جذاب‌ترین مناطق دنیا برای اکتشاف و تولید طلای سیاه محسوب می‌شود. میدان «قرنه» غربی که توسط شرکت اکسون موبیل توسعه می‌یابد، در این منطقه قرار دارد. این روزها پس از سال‌ها تحریم و نادیده انگاری، تولید نفت در مناطق جنوب عراق در حال افزایش است.

پس از سقوط رژیم صدام حسین، اکتشاف و تولید از میدان‌های عظیم نفتی عراق به شرکت‌های خارجی سپرده شد. جنوب عراق به سرعت به یک منطقه اقتصادی قدرتمند تبدیل شد اما فساد سیاستمداران مانع از آن شد که مردم عادی از منافع صنعت نفت با میلیاردها دلار ارزش بهره لازم را ببرند.

در ماه‌های اخیر، مناطق جنوب عراق شاهد خشم مردم به دلیل فساد، بیکاری، وضعیت نامساعد خدمات عمومی، قطعی گسترده برق و فقدان آب بوده‌ایم. سال‌ها پیش، منطقه بنی‌منصور در نزدیکی رودهای دجله و فرات، منابع آب گسترده و بیش از ۳۰۰هزار نخل خرما داشت. هزاران گاومیش و گاو نیز برای فرار از گرما در کانال‌های آب شنا می‌کردند اما در سایه قحطی و ورود آب شور خلیج فارس، نابودی اکثر درختان نخل، فروش گوسفندان، خشک شدن رودها و نهرهای محلی و نابودی کانال‌های آبیاری و انباشته شدن آنها با زباله را رقم زد.

فساد و سوءمدیریت در میان مقامات دولت مرکزی و مسئولان محلی که حمایت احزاب مذهبی دارند و بیش از یک دهه بر این کشور حاکم هستند، پدیدآورنده یک فاجعه زیست محیطی تدریجی بوده است.

شرکت‌های نفتی که ملزم به آموزش و استخدام کارکنان مورد نیاز از مناطق همجوار بوده‌اند و باید پروژه‌های توسعه‌ای در نواحی اطراف اجرا کنند، وادار شده‌اند  این افراد را از میان وابستگان به شیوخ قدرتمند طوایف و احزاب برگزینند. اکثر منابع در نظر گرفته شده، در بخش‌های تعیین شده هزینه نمی‌شود و مردم عادی از درآمدهای هنگفت نفتی، سهمی ندارند.

گروه‌های شبه نظامی از طریق روابط با احزاب سیاسی و افراد پرنفوذ توانسته‌اند شرکت‌هایی تأسیس و قراردادهای سودآور امنیتی با شرکت‌های نفتی خارجی منعقد کنند. از نگاه روستاییان محلی، ترافیک سنگین در جاده‌های باریک نشان دهنده یک تعارض بزرگ میان ثروت‌های بی‌پایان زیر پاهای ساکنان فقیر منطقه است.

در اوایل ماه ژوئن (اواسط خرداد۹۷) که دمای هوا به حدود ۵۰ درجه سانتیگراد رسید، مردم شاهد قطع طولانی جریان برق بودند. آب موجود در شبکه انتقال نیز داغ و شور همانند آب دریا بود. ده‌ها نفر با تجمع در برابر ورودی یک شرکت نفتی و بستن جاده، اعتراض خود را به شرایط پدید آمده اعلام کردند.

صدها نیروی ضدشورش برای کنترل آشوب روانه این منطقه شدند. سربازان و نیروهای ضدشورش با گاز اشک آور به مقابله برخواستند. یک جوان در این ضدوخوردها کشته شد و سه نفر زخمی شدند. ساکنان روستاهای اطراف برای حمایت از تظاهرات کنندگان، روانه این منطقه شدند. با گسترش دامنه تظاهرات، دو بالگرد و سه زره پوش برای کنترل اعتراضات روانه محل آشوب شد. مردم محلی این پرسش را مطرح می‌کردند که این نیروها در زمان پیشروی سریع داعش و اشغال موصل کجا بودند؟

در همان روز، چند منطقه دیگر نفت خیز در استان بصره شاهد اعتراضات مردمی بود. پس از چند روز، در استان‌های همجوار هم اعتراضات آغاز شد. ده‌ها هزار نفر روانه خیابان‌ها شدند. مهمترین خواسته‌های آنان، تامین مناسب برق و آب و مبارزه با بیکاری، فساد و نفوذ احزاب سیاسی بود.

نوشته روی پلاکارد: ما فرزندان همان امامی هستیم که گفت : آیا ما را از مرگ می‌ترسانی ؟ ای پسران طاغوت، هنوز نمی دانید که مرگ برای ما عادت است؟ و شهادت کرامتی است که از سوی خدا نصیب ما خواهد شد

در شعارهای مردم لزوم تغییر رویکرد احزاب سیاسی نیز به گوش می‌رسید. اعتراضات مردم برای چند هفته ادامه یافت. بسیاری از آنان، ایران را عامل تثبیت جایگاه احزاب سیاسی فاسد کشورشان می‌دانستند. شعار «ایران، برو برو» در اکثر راهپیمایی‌ها به گوش می‌رسید.

علی، یکی از کارمندان دولت که در اعتراضات حضور داشته، معتقد است مردم از مرگ تدریجی عراق نگرانند. وی گفت: «احزاب سیاسی در ۱۵ سال گذشته، کشور ما را به سوی نابودی سوق داده‌اند. آنها مدافع منافع تهران هستند. اگر ما منافع خود را حفظ نکنیم، این کشور نابود خواهد شد.»

پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی، نقش آفرینی شهروندان سنی مذهب ساکن در مناطق مرکزی و شمالی در دولت و نظام سیاسی با چالش روبرو شد. سنی‌ها در برابر اشغالگران مقاومت کردند، با نیروهای خارجی جنگیدند و در برابر نیروهای افراطی ایستادند.

اینک در دوره پساداعش و در آستانه تشکیل دولت جدید و پس از مرگ هزاران نیروی شیعه و سنی در نبرد با نیروهای تکفیری و افراطی، مشروعیت دولت با چالشی بزرگ روبروست.

پاسخ دولت به اعتراضات خشونت بار و آتشین و با مرگ ۱۱ نفر از شهروندان همراه بوده است. صدها نفر از معترضان، بازداشت و شکنجه شده‌اند. تعدادی از معترضان نیز همچنان مفقود هستند. گروه‌های شبه نظامی متحد با گروه‌های سیاسی متهم به آتش گشودن به سوی معترضان و ضرب و شتم آنان هستند. وکلای دستگیرشدگان نیز با تهدید و ارعاب و ضرب و شتم مواجه هستند.

معترضان، دولت را فاسد و نیازمند اصلاحات گسترده می‌دانند. تعداد زیادی از افراد حاضر در راهپیمایی‌ها، احضار یا شبانه در خانه‌هایشان دستگیر شده‌اند.

مردم ساکن در نزدیکی چاه‌های نفت با بیکاری و فقر روبرو هستند اما پیمانکاران هزاران کارگر خارجی را استخدام کرده‌اند. سربازان ارتش که در برابر داعش جنگیده‌اند، هم اکنون وظیفه سرکوب شهروندان معترض عراقی به قطع برق، فقدان آب بهداشتی، آلودگی شرکت‌های نفتی، شرایط اسفبار خدمات درمانی، خشک شدن رودها و بیکاری را بر عهده دارند. فساد اداری در عراق گسترش یافته و حتی معلمان نیز برای انجام وظایف خود خواهان دریافت رشوه هستند.

احزاب حاکم بر عراق، متهم نخست مشکلات انباشته شده در ۱۵ سال اخیر هستند. عراقی‌ها از آغاز یک جنگ جدید میان شیعه و سنی بیمناکند هرچند نمایندگان آنها در پارلمان عراق در کنار هم می‌نشینند. شهروندان عراقی، کل نظام حاکم را فاسد و نیازمند دگرگونی گسترده می‌دانند. در ۱۵ سال اخیر، یک میلیون عراقی در درگیری‌های داخلی کشته شده‌اند اما با وجود میلیون‌ها اسلحه در خانه‌های مردم، تاکنون این اعتراضات مسلحانه نبوده است.

امروزه ناامیدی در سراسر کشور عراق، موج می‌زند. از نگاه مردم، احزاب متهم نخست ایجاد شرایط کنونی‌اند. رهبران احزاب از قراردادهای دولتی سود می‌برند. گروه‌های شبه نظامی نیز به حافظان منافع این احزاب فاسد تبدیل شده‌اند.

یکی از مشکلات کنونی، انباشت زباله‌ها و پساب‌ها به رودها و کانال‌های آب مورد استفاده توسط کشاورزان است. فقدان شبکه فاضلاب و سیستم جمع آوری زباله‌ها نیز در شکل‌گیری این شرایط تاثیرگذار بوده است.

در هفته‌های اخیر، چند مقام صنعت برق به دلیل خاموشی‌های گسترده و نارضایتی مردم توسط حیدر العبادی برکنار شده‌اند. وزیر پیشین برق، قاسم الفضاوی نیز در ماه گذشته به دلیل سوءمدیریت برکنار شده بود.  ‏‎  ‎

هیچ نشانه‌ای از توقف اعتراضات مردمی به چشم نمی‌خورد. تجمع در برابر تأسیسات نفتی با وجود حملات پلیس و کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر از شهروندان عراقی همچنان ادامه دارد. در شهر بصره نیز روزهای جمعه به راهپیمایی اختصاص یافته است.

دموکراسی در عراق نیز همانند رودهای این کشور، قربانی فساد گسترده و بی‌پایان شده است. کلماتی نظیر انتخابات، پارلمان و دموکراسی در عراق امروز معادل فساد، تبعیض و بی‌عدالتی هستند. بسیاری از مردم خواهان انحلال پارلمان و به قدرت رسیدن رئیس جمهوری قدرتمند هستند. مردم می‌گویند شرایط آنها نسبت به دوره حکومت صدام و تحریم‌های بین‌المللی تفاوتی نکرده است. هم اکنون درآمدهای چشمگیر نفتی وجود دارد اما تغییر چشمگیری در رفاه مردم ایجاد نشده است و کاسه صبر شهروندان لبریز شده و توان تحمل شرایط کنونی وجود ندارد. مردم خواهان انقلابی فراگیر هستند تا نظام کنونی را دگرگون کند؛ مردم خواهان یک ناجی هستند. عده‌ای آمریکایی‌ها را عامل نجات کشورشان می‌دانند، عده‌ای دیگر نیز همانند کشور مصر، نظامی‌ها را منجی می‌شناسند. بدین ترتیب در چنین شرایطی، چشم انداز آینده تاریک‌تر از امروز خواهد بود.

نویسنده: غیث عبدالاحمد‎  ‎